پلاسما

بخش مایع خون، پلاسما نام داردکه ۵۵ درصد خون را تشکیل می‌دهد. که شامل ۹۱ درصد آن را آب، ۱ درصد آن را املاح و یونهای معدنی، ۷ درصد آن را پروتئینهای پلاسما و ۱ درصد باقی‌مانده را ویتامین‌ها، مواد قندی و لیپیدی، هورمون‌ها، اسیدهای آمینه، گلوکز و چربی و مواد دفعی تشکیل می‌دهند. آب موجود در  پلاسما دارای دو منشأ غذایی و آب متابولیک حاصل از آب میان‌بافتی سلول‌هاست. میزان آب به‌وسیله دستگاه‌های بدن از جمله کلیه و مراکز مغزی به دقت تنظیم می‌شود. آب پلاسما، فشار خون را تحت تأثیر قرار می‌دهد و وسیله انتقال سلول‌های خونی و مواد غذایی محلول است.

پروتئین های پلاسما که به عنوان پروتئین های سرم یا پروتئین های خون نیز شناخته می شوند که به دو صورت  پروتئین های ساده و کانژوگه هستند. غلظت متوسط ​​آنها در پلاسما ثابت نبوده  و تحت تأثیر وجود پروتئین است، اما معمولاً بطور میانگین 7.4 ٪ است ومیزان آن  از 6.5٪ و 8.4٪ در فرد سالم متغیر است. غلظت پروتئین  به عنوان معیار، می تواند در تشخیص بیماری و پیشگیری استفاده شود.

طبقه بندی پروتئین های پلاسما :

1.البومین

2.گلوبولین

3. دیگر پروتئین های مهم پلاسما

آلبومین

آلبومین پروتئین کروی شکل ،که از یک زنجیره پلی پپتیدی( دارای 610 اسید آمینه) تشکیل شده است.دارای وزن مولکولی 69000 و حدودا 60-70 درصد پروتئین تشکیل دهنده پلاسما ست.

70-80٪ از کل فشار اسمزی کلوئیدی در رگ توسط آلبومین حفظ می شود. برای کشیدن آب داخل پلاسما از مایع بینابینی، نیروی خارجی به نام فشار اسمزی کلوئیدی یا فشار انکوتیک مورد نیاز است که غلظت آب را در پلاسما حفظ کند.این فشار توسط آلبومین ایجاد می شود. البومین  به انتقال  یون های کلسیم، بیلی روبین غیر کونژوگه، هورمون های تیروئید و اسیدهای چرب به پلاسما کمک می کند. همچنین داروهای اسیدی و خنثی مانند وارفارین سدیم، دیازپام، فوروزماید، اسید استیل سالیسیلیک و پنی سیلین با استفاده از آلبومین منتقل می شوند.

اهمیت بالینی آلبومین:

هنگامی که غلظت آلبومین سرم کمتر از %2.5 گرم شود، منجر به ایجاد ادم در بدن خواهد شد در نتیجه مایع شروع به مهاجرت از محفظه عروقی به فضاهای بینابینی می کند. برخی بیماری های کبدی، گلومرولونفریت و سوء تغذیه و برخی از بیماری ها به دلیل غلظت کمتر آلبومین سرم ایجاد می شوند.

گلوبولین

وزن ملکولی گلوبولین ها 90,000- 1,300,000بوده و برای تمایز آن به آلفا، بتا و گاما گلوبولین از الکتروفورز استفاده می شود. گلوبولین هاگروهی از پروتئین‌های حلقوی هستند که از آلبومین‌ها سنگین‌تر و در آب محلول‌تر هستند. برخی گلوبولینها در کبد و برخی در دستگاه ایمنی در پاسخ به حضور آنتی‌ژن، تولید می‌شوند. گلوبولین‌ها در خون به گردش درمی‌آیند یا در محل تولید عمل می‌کنند. گلوبولین‌ها بیشتر از این نظر مورد توجه قراردارند که دستگاه ایمنی بدن، به شدت به آن‌ها برای دفع بیماری نیاز دارد.

گلوبولینها به چهار گروه زیر تقسیم می‌شوند:

آلفا یک گلوبولین‌ها( Fetoglobulin ، Acid glycoprotein ، antitrypsin)

آلفا دو گلوبولین‌ها

بتا گلوبولین‌ها

گاماگلوبولین‌ها که اغلب پادتن هستند

Alpha 1: Acid glycoprotein

پروژسترون یک هورمون استروئیدی است که با استفاده از اسید گلیکوپروتئین منتقل می شود. داروهایی مانند مورفین، پروپرانولول، کینیدین و غیره را نیز حمل می کند.

Alpha 1- Fetoglobulin

در زنان باردار در گردش خون جنین یافت می شود.سرطان سلول های کبد (هپاتوکارسینوما) را می توان با استفاده از فتوگلوبولین تشخیص داد.

Alpha 1- antitrypsin

محل سنتز تریپسین کبد می باشد . در هنگام کارسینوم سلول‌های کبدی، بدخیمی، سوختگی و سیروز کبدی، غلظت آنتی‌تریپسین افزایش می‌یابد و بنابراین بعنوان یک پروتئین واکنش‌دهنده فاز حاد مهم است. نوتروفیل ها آنتی تریپسین ترشح می کنند . وجود آلل های معیوب مانند PiM، PiF و PiZ می تواند باعث اختلال ژنتیکی به نام کمبود آلفا 1 آنتی تریپسین شود. بیماری های انسدادی ریه و سیروز کبدی در افراد دارای ژنوتیپ ZZ شایع است. ابزار تشخیصی: بدخیمی غدد جنسی را می توان با استفاده از آنتی تریپسین تشخیص داد.

 سایر پروتئین های مهم پلاسما

پروتئین بنس جونز

پروتئین بنس جونز یک نوع پارا پروتئین است ( در زمان بدخیمی سلول های پلاسمای مونوکلونال  شروع به تولید سریع آنتی بادی می کنندکه پاراپروتئین نامیده می شود .). وزن مولکولی آن 45000 که معادل 22-24 کیلو دالتون بوده و از 217 اسید آمینه تشکیل می شود و در ادرار یافت می شود . این پروتئین در تشخیص بعضی بیماری ها  مانند نارسایی کلیه، ضایعات استخوانی لیتیک ، کم‌خونی یا شمار زیادی از سلول‌های پلاسما در مغز استخوان بیماران، تشخیص‌دهنده مولتیپل میلوم هستند.

فیبرینوژن

فیبرینوژن پروتئینی محلول در خون می‌باشد که هنگام انعقاد خون بر اثر آزاد شدن و فعال شدن آنزیم ترومبین به رشته‌های نامحلول فیبرین تبدیل می‌شود و در انعقاد خون نقش مهمی دارد. فیبرینوژن در کبد ساخته می‌شود و میزان آن در خون در شرایطی مانند بارداری و التهاب افزایش می‌یابد.محل سنتز آن کبد بوده و زن مولکولی آن 350000 تا 450000 است.

عملکرد پروتئین های پلاسما:

تنظیم اسید-باز: آمفوتریک بودن پروتئین پلاسما می تواند به عنوان یک بافر برای حفظ تعادل بین اسید-باز خون و سایر مایعات بدن عمل کند.

فشار اسمزی کلوئیدی: فشار انکوتیک نیز توسط پروتئین های پلاسما حفظ می شود که برای توزیع آب در رگ های خونی و فضاهای بین بافتی ضروری هستند.

لخته شدن خون: پروتئین های پلاسما مانند فیبرینوژن، پروترومبین و سایر فاکتورهای انعقاد خون به صورت غیر فعال در پلاسما وجود دارند. در طول آسیب، آنها فعال شده و به لخته شدن خون کمک می کنند.

ایجاد ایمنی: لنفوسیت های B ایمونوگلوبولین هایی را تشکیل می دهند که در پلاسما وجود دارند و در برابر عوامل بیماری زا ایمنی ایجاد می کنند.

کمک در انتقال مواد: انتقال مولکول های بزرگ از خون به بافت توسط آلبومین و گلوبولین ها انجام می شود.

حفظ ویسکوزیته خون: وجود گلوبولین ها و فیبرینوژن ها در پلاسما به حفظ ویسکوزیته خون کمک می کند که برای حفظ فشار خون طبیعی ، مهم است.

ذخیره سازی آنزیم ها: لیپاز، آمیلاز و ترانس آمیناز آنزیم هایی هستند که به مقدار کم در پلاسما ذخیره می شوند. تغییر در غلظت آنها در پلاسما می تواند بیومارکر بیماری باشد.

reference

Gupta, A. (2018). Plasma Proteins. Comprehensive Biochemistry for Dentistry, 67–75. doi:10.1007/978-981-13-1035-5_4

Alberti KGMN (ed) (1978) Recent advances in clinical biochemistry. Churchill Livingstone, London

Baron DN (1982) A short textbook of chemical pathology, 4th edn. Wiley, New York Conn EE, Stump PK (1969) Outline of biochemistry, 2nd edn. Wiley, New Delhi

https://biochemden.com/plasma-proteins/

https://www.healthline.com/health/plasma-protein-tests

https://byjus.com/questions/what-is-the-importance-of-plasma-proteins/

https://www.biologydiscussion.com/blood/plasma-proteins/plasma-proteins-origin-and-functions-blood-humans-biology/81204

https://www.slideshare.net/namarta28/plasma-proteins

9.https://www.euroformhealthcare.biz/medical-physiology/functional-roles-of-the-plasma-proteins.html